เห็นแต่พูพอน หลายคนอาจนึกถึงต้นเซียงหรือต้นเลียงผึ้งที่โดดเด่นเรื่องพูพอนงาม หากแต่นี่คือไม้ใหญ่อีกสายพันธุ์หนึ่งที่มีชื่อภาษาไทยเข้มขลังว่า ‘พระเจ้าห้าพระองค์’ ภาษาอังกฤษเรียกไม้นี้ว่า New Guinea walnut หรือ Pacific walnut แต่ในตำราพฤกษศาสตร์สากลก็ยังบันทึกไว้ว่าชื่อในประเทศไทยของไม้ต้นนี้คือ ‘Five Buddhas’
ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ต้นนี้ยืนเด่นเป็นสง่า ณ เชิงเขาหินปูน ตำบลพลวงทอง อำเภอบ่อทอง จังหวัดชลบุรี ในตำแหน่งกึ่งกลางระหว่างสำนักสงฆ์มณีรัตนา และวัดถ้ำเขาชะอางค์โอน พื้นที่สีเขียวบริเวณดังกล่าวรู้จักกันในชื่อ ป่าเขาหินปูนถ้ำเขาชะอางค์โอน โดยจะเห็นอวดรากพูพอนสวยแปลกตา สยายปีกออกทุกทิศทาง เกิดเป็นซอกหลืบน้อยใหญ่ เส้นสายทรวดทรงที่เริ่มจากรากพูพอนระดับผิวดิน หมุนบิดเล็กน้อยบริเวณส่วนลำต้นช่วงล่าง แล้วจึงสูงชะลูดขึ้นแตกกิ่งก้านเป็นเรือนยอดพุ่มกว้างที่ความสูงประมาณ 30 เมตร และในยามพระอาทิตย์สาดแสงส้มทองทาบทับเปลือกลำต้นเป็นหย่อมๆ ล้อกับสีของผ้าจีวรที่ผูกล้อมเอาไว้ นับว่าเป็นภาพที่งดงามและชวนให้จิตใจสงบเย็น
ถ้าใช้เวลาเดินสำรวจโคนต้นพร้อมกับก้มมองสิ่งที่ร่วงหล่นโดยรอบ ย่อมมีโอกาสพบผลทรงกลมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 4-5 เซนติเมตร ผิวเมื่อยังดิบเป็นสีเขียวเมื่อเริ่มสุกก็ค่อยเปลี่ยนเป็นสีเขียวอมเหลือง หากหล่นมานานแล้วจะเหลือให้ดูเพียงเมล็ดแห้งแข็งทรงกลมๆ รีๆ ขนาดใหญ่กว่าเหรียญสิบเล็กน้อย เมื่อหยิบขึ้นมาพิจารณารายละเอียดจึงได้เห็นผิวขรุขระของเมล็ดปรากฏเป็นร่องนูนจำนวน 5 พู แลดูคล้ายพระพุทธรูปหรือพระเครื่ององค์เล็ก 5 องค์ ที่หันพระเศียรเข้าหากันที่จุดศูนย์กลาง
นี่เองคือที่มาของชื่อ ‘พระเจ้าห้าพระองค์’ ซึ่งสอดคล้องกับคติทางพุทธศาสนาที่ว่า ใน ‘ภัทรกัปป์’ หรือช่วงระยะเวลาอันยาวนานของโลกจนไม่สามารถกำหนดเป็นวัน เดือน หรือปี ที่เราอยู่ในตอนนี้ มีพระพุทธเจ้าทั้งหมด 5 พระองค์ แบ่งเป็นพระพุทธเจ้าที่ผ่านมาแล้ว 3 พระองค์ คือพระกกุสันธะ พระโกนาคมนะ และพระกัสสปะ พระพุทธเจ้าในสมัยปัจจุบัน 1 พระองค์ คือพระโคตมะ และพระพุทธเจ้าที่จะมาถึงในกาลอนาคตอีก 1 พระองค์ คือพระศรีอริยเมตไตรย
ผู้คนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อาทิ พม่า ลาว เขมร รวมทั้งไทย ยกให้ต้นพระเจ้าห้าพระองค์เป็นไม้มงคล เพราะมีศรัทธาว่าเป็นต้นไม้ใหญ่ที่มีเทพยดาสิงสถิต คอยทำหน้าที่ปกปักรักษาชีวิตต่างๆ ที่อยู่ใกล้เคียง หากพบขึ้นเองตามธรรมชาติในหมู่บ้านใดก็จะช่วยสร้างความร่มเย็นเป็นสุขให้กับคนในหมู่บ้านนั้น โดยเฉพาะเมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์ คนไทยโบราณนิยมเก็บเมล็ดที่สวยสมบูรณ์มาบูชา ด้วยเชื่อว่าเป็นของมงคล มีพุทธคุณโดดเด่นด้านเมตตามหานิยม เสริมความรุ่งเรือง ขจัดสิ่งชั่วร้าย บ้างพกติดตัวยามเดินทางควบคู่กับการท่องคาถาพระเจ้าห้าพระองค์ ‘นะ โม พุท ธา ยะ’ อันมีนัยมาจากพระนามย่อของพระพุทธเจ้าทั้งห้าพระองค์ และเป็นเสมือนการอาราธนาท่านมาสถิตอยู่กับตนเอง
The Five Buddhas
พระเจ้าห้าพระองค์เป็นไม้ใหญ่ซึ่งพบได้ตามป่าดิบชื้นและป่าดิบแล้งที่อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลไม่มากนัก ราวๆ 200-500 เมตร สามารถยืนต้นสูง 20-40 เมตร ซึ่งเมื่อพิจารณาจากขนาดลำต้นและความสูง พระเจ้าห้าพระองค์ต้นนี้เลื่องลือกันว่าใหญ่สุดในภาคตะวันออก โดยถูกค้นพบตั้งแต่เมื่อหลายสิบปีก่อนและเคยโดนคมเลื่อยไปแล้วในช่วงการก่อสร้างวัดถ้ำเขาชะอางค์โอน ราวๆ ปี 542-2543 ครานั้นผู้ที่ต้องการตัดโค่นตั้งใจจะนำเนื้อไม้ซึ่งเป็นไม้เนื้ออ่อนไปผลิตไม้แบบสำหรับก่อสร้าง แต่นับว่ายังโชคดี หลวงพ่อรูปหนึ่งจากสำนักสงฆ์มณีรัตนาร้องขอเอาไว้ด้วยความเสียดาย เพราะเห็นเป็นต้นไม้ใหญ่ที่ควรอนุรักษ์
เวลาผ่านไป ระหว่างที่บาดแผลค่อยๆ สมานจนหายดี กิจกรรมอนุรักษ์ต้นไม้ใหญ่โดยความร่วมมือร่วมใจของชุมชนก็ก่อร่างขึ้นทีละน้อย นอกจากทำพิธีบวชป่าและผูกผ้าจีวรล้อมลำต้นเป็นสัญลักษณ์สำคัญ ยังผลักดันการขึ้นทะเบียนป่าชุมชนจนเป็นผลสำเร็จ ปัจจุบันต้นพระเจ้าห้าพระองค์และผืนป่าโดยรอบได้รับการดูแลอย่างดีจากคณะกรรมการป่าชุมชน โดยล่าสุดพวกเขาเลือกพัฒนาพื้นที่นี้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ และดำเนินการปรับปรุงภูมิทัศน์เพื่อรองรับการเดินชมต้นไม้ใหญ่ ป้องกันการเหยียบย่ำรากหรือบริเวณรอบโคนต้นอันอาจสร้างความบอบช้ำเสียหายแก่ต้นไม้ได้ในระยะยาว
และความพยายามกระจายพันธุ์ด้วยการเก็บเมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์ก็ยังดำเนินไปอย่างสร้างสรรค์ ทั้งแจกจ่ายให้เครือข่ายเพาะกล้าก่อนนำไปปลูกเสริมในป่าชุมชน บางส่วนก็นำเข้าพิธีปลุกเสกเป็นวัตถุมงคลและของที่ระลึกสำหรับผู้ที่แวะมาเยือน และบางส่วนนำมาปั้นรวมกับดินเหนียว ผลิตเป็นลูกกระสุนสำหรับการ ‘ยิงหนังสติ๊กปลูกป่า’ โดยหาตำแหน่งยืนบนที่สูง ณ ริมขอบป่า แล้วใช้หนังสติ๊กยิงกระสุนเมล็ดพันธุ์ให้กระจายไปทั่วบริเวณป่าลึก โดยไม่ต้องเดินทางไปเองและไม่ทำให้สัตว์ป่าต้องตื่นตกใจกลัว นับเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่นำมาใช้เพื่อการอนุรักษ์อย่างได้ผล
เพิ่มโอกาสให้พระเจ้าห้าพระองค์ได้ยืนยงไปสู่กาลอนาคตสมดังตำนาน
Pacific Walnut
Seeds
Leaves
Flower Stalks
