• About Gallery of Trees
  • Gallery of Trees
  • News & Activities
ย้อนกลับ

The Guardian Angel

Living with
the Titan

จำปีรัชนี


หมู่บ้านแม่เตี๊ยะ อำเภอเถิน

จังหวัดลำปาง

จำปีเป็นดอกไม้คู่เมืองไทยที่ใครๆ ก็รู้จัก แต่คงมีไม่กี่คนที่รู้ว่าเจ้าดอกไม้กลิ่นหอมหวนนี้มีลำต้นแสนใหญ่โต จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ โดยเฉพาะต้นจำปีในป่าหลังหมู่บ้านแม่เตี๊ยะ จังหวัดลำปาง ซึ่งเป็นจำปีสายพันธุ์พิเศษ ขึ้นบนแผ่นดินไทยทางภาคเหนือเท่านั้น มันจึงมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Michelia rajaniana หรือ ‘จำปีรัชนี’ นั่นเอง เรียกกันทั่วไปว่า ‘จำปีหลวง’ และเราอาจพูดได้ว่าจำปีหลวงต้นนี้มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก

หากลัดเลาะจากหมู่บ้านแม่เตี๊ยะ ตำบลแม่ถอด อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง เข้าสู่ผืนป่าชุมชนอันอุดมสมบูรณ์ในพื้นที่คาบเกี่ยวกับเขตอุทยานแห่งชาติดอยจง สามารถโดยสารรถยนต์ได้ในระยะทางเพียงสามกิโลเมตรเท่านั้น เส้นทางที่เหลืออีกราว 3-4 กิโลเมตรต้องพึ่งลำแข้งตัวเองล้วนๆ ผ่านแนวป่า ข้ามลำห้วย ขึ้นเขาสูงชันกันจนเหนื่อยหอบ เราจึงจะได้มายืนอยู่หน้าต้นจำปีหลวงที่รวบรวมความพิเศษหลายประการเอาไว้

เนื่องจากอยู่ในป่าห่างไกลจึงมีเพียงชาวบ้านแม่เตี๊ยะเท่านั้นที่เข้ามาใช้ประโยชน์ป่าชุมชนตั้งแต่รุ่นพ่อแม่ และได้เห็นต้นไม้ใหญ่นี้ยืนต้นมาอย่างยาวนานโดยไม่รู้ว่าเป็นต้นอะไร กระนั้นพวกเขาก็พยายามดูแลผืนป่าโดยรวมด้วยการเก็บของป่าในระดับที่เป็นมิตรกับระบบนิเวศ คือให้พืชพันธุ์ต่างๆ ยังเหลือรอดและมีโอกาสฟื้นฟูสำหรับการใช้ประโยชน์ในอนาคต พร้อมทั้งมีมติร่วมกัน ห้ามใช้ประโยชน์ป่าชุมชนหรือเก็บหาของป่าในลักษณะทำลายล้าง

จนในปี 2558 มีเจ้าหน้าที่ป่าไม้เข้ามาสำรวจพื้นที่และเก็บตัวอย่างส่วนต่างๆ ของต้นไม้ใหญ่ไปพิสูจน์จำแนกชนิดพันธุ์ทุกคนจึงได้รู้ว่านี่คือต้นจำปีหลวง ซึ่งคนไทยที่เชี่ยวชาญพันธุ์ไม้อาจเคยรู้จักมาบ้างแล้วว่าเป็นไม้หายากมาก ที่ผ่านมามีรายงานว่าพบแค่ที่อุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย อุทยานแห่งชาติดอยภูคา และอุทยานแห่งชาติดอยขุนตาลเท่านั้น แต่ต้นจำปี-หลวงต้นนี้ใหญ่กว่าทุกต้นที่ว่ามาและคาดว่าใหญ่ที่สุดในโลกเท่าที่เคยมีการสำรวจ ด้วยขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางลำต้น 2.7 เมตร ในขณะที่จำปีหลวงที่พบโดยทั่วไปมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางเพียง 1-1.5 เมตรเท่านั้น เส้นรอบวงลำต้น 8.6 เมตร และความสูงมากกว่า 30 เมตร วัดง่ายๆ ก็คือใหญ่เป็นสองเท่าของจำปีหลวงที่เคยพบมา

Living with the Titan

จำปีหลวงหรือจำปีรัชนีถูกค้นพบครั้งแรกในป่าดิบเขาที่ระดับความสูงประมาณ 1,300 เมตร บนดอยอินทนนท์ จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อเดือนพฤษภาคม 2464 ค้นพบโดยนายแพทย์อาร์เทอร์ เคอร์ (Dr. Arthur Kerr) นักพฤกษศาสตร์ชาวไอริช ที่ได้รับการยกย่องเป็น ‘บิดาแห่งวงการพฤกษศาสตร์ไทย’ ความพิเศษของต้นไม้นี้อยู่ที่เป็นพืชถิ่นเดียว (endemic species) หรือพืชเฉพาะถิ่น ซึ่งมีคุณลักษณะสำคัญคือ แพร่กระจายพันธุ์ตามธรรมชาติในเขตภูมิศาสตร์ใดเขตภูมิศาสตร์หนึ่งของโลกเท่านั้น

และเขตภูมิศาสตร์ที่มีองค์ประกอบพอเหมาะพอเจาะกับการงอกและการเจริญเติบโตของจำปีหลวงก็คือพื้นที่ไหล่เขาในป่าดิบเขาที่ค่อนข้างโปร่งของเมืองไทย ที่ระดับความสูงประมาณ 900-1,300 เมตร ทำให้มีลักษณะอากาศหนาวเย็นและมีความชื้นสูง เราจึงพบจำปีหลวงได้เฉพาะในเขตจังหวัดทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย เช่น เชียงใหม่ น่าน ลำพูน ลำปาง แพร่ เท่านั้น

จำนวนประชากรอันน้อยนิดทำให้จำปีหลวงกลายเป็นพืชหายากและดูจะมีคุณค่าพิเศษกว่าต้นไม้อื่นอยู่แล้ว ใครอยากรู้จัก อยากเห็นต้น ก็ต้องดั้นด้นมาถึงถิ่นกำเนิดเท่านั้น ทว่าในขณะเดียวกัน เงื่อนไขการกระจายพันธุ์ในพื้นที่จำกัด ยิ่งผลักให้จำปีหลวงตกอยู่ในภาวะใกล้สูญพันธุ์ (endangered) หรือใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (critically endangered) ได้ง่ายดายกว่าต้นไม้อื่น ทั้งจากการคุกคามโดยตรง เช่น ตัดโค่นต้น และจากการคุกคามทางอ้อมด้วยการทำลายถิ่นที่อยู่อาศัยของมัน

หากมีโอกาสเดินทางดั้นด้นไปเยี่ยมชมจำปีหลวงแห่งลำปางด้วยตนเอง ก็จะได้เห็นผ้าจีวรซึ่งเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลตุ่นๆผูกล้อมลำต้นจำปีหลวงและต้นไม้ใหญ่อื่นๆ อีกนับร้อย เป็นสัญลักษณ์บ่งบอกถึงการบวชป่าซึ่งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับชาวบ้านจากชุมชนใกล้เคียงร่วมกันจัดขึ้นในช่วงปลายปี 2558

และถ้าสังเกตจำปีหลวงต้นนี้ให้ทั่วลำต้นทั้งระดับสายตาและไล่สูงขึ้นสู่เบื้องบน เราจะเห็นสิ่งมีชีวิตอีกสองกลุ่มที่เกาะอิงอาศัยอยู่กับเปลือกลำต้น นั่นคือเฟิร์นและมอสสีเขียวครึ้ม โดยเฉพาะในช่วงที่อากาศมีความชื้นสูงพวกมันจะอวดความเขียวปกคลุมแทบจะทั่วลำต้น แต่ถ้าเป็นช่วงหน้าแล้งหรือในปีที่ปริมาณฝนน้อย สีเขียวของพวกมันจะหดเหลือเพียงหย่อมเล็กๆ และรอเวลากลับมาแผ่ขยายความเขียวสะพรั่งในฤดูกาลฉ่ำฝนถัดไป

ทั้งมอสและเฟิร์นเหล่านี้เป็นพืชอิงอาศัย (epiphytic plants) พวกมันมีคลอโรฟิลล์ไว้สังเคราะห์แสง สร้างอาหารให้ตัวเอง จึงไม่ง้อแหล่งอาหารอื่น และที่สำคัญคือไม่ก้าวร้าวแทงรากรุกรานเข้าไปดูดน้ำเลี้ยงเหมือนกาฝาก แต่มักเติบโตอย่างสงบเสงี่ยมโดยใช้รากเกาะยึดพื้นผิวขรุขระทั้งลำต้นและกิ่งก้านต้นไม้ใหญ่

พืชอิงอาศัยต้องการร่มเงาและความชื้น ลำต้นและกิ่งก้านของต้นจำปีจึงถือเป็นแหล่งอาศัยชั้นดีเพราะมีเรือนยอดบังแดดแรงให้ทะลุผ่านเพียงรำไร แถมเปลือกลำต้นยังแตกเป็นร่องตื้นๆ ช่วยกักเก็บน้ำฝนและความชื้นเพิ่มเติม ส่วนธาตุอาหารนั้นมอสและเฟิร์นไม่ต้องการอะไรมากมาย เพียงอินทรียสารปริมาณน้อยนิดที่สะสมอยู่ตามเปลือกไม้ที่มันเกาะก็นับว่าเพียงพอต่อการดำรงชีวิตแล้ว

อีกทั้งบริเวณต่างๆ ของลำต้นจำปีหลวง ซึ่งมีทั้งส่วนโค้งนูน แอ่ง คาคบ หรือซอกหลืบ ย่อมมีระดับความชื้นและปริมาณแสงแดดแตกต่างกันอยู่บ้าง ซึ่งเหมาะกับมอสและเฟิร์นที่มีชนิดพันธุ์แตกต่างกันไป ขณะเดียวกันพวกมันก็ทำหน้าที่เป็นกาวคอยดักจับฝุ่นหรือละอองไม่พึงประสงค์ที่ลอยมาในอากาศ ด้วยแวกซ์ที่เคลือบบนผิวเซลล์ของมอสบางชนิดฝุ่นที่ติดอยู่กับแวกซ์นี้จะไม่ฟุ้งกระจายกลับสู่สิ่งแวดล้อม แต่จะย่อยสลายกลายเป็นปุ๋ยให้กับมอส

ระบบการอยู่อาศัยขนาดย่อมที่เรียกว่า microhabitat นับว่าเป็นหนึ่งในดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของสภาพแวดล้อมในบริเวณนั้น และไม้ใหญ่อย่างต้นจำปีหลวงจึงเป็นเหมือนเจ้าของระบบนิเวศขนาดย่อมที่ยอมเปิดพื้นที่ตัวเองให้ชีวิตเล็กๆ อย่างมอสและเฟิร์นจำนวนมากได้เติบโตขยายพันธุ์และเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกันได้อย่างกลมกลืน

Back to Top
ดาวน์โหลด
Download This Tree (PDF)
Online Format
Book Format
Book “Gallery of Tree”
Flip Book
PDF
Related Trees
  • The Guardian Angel
  • The Wise One
  • The Master of Resilience
  • The Sacred Muse
สมพง
เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา-บาลา

อำเภอเบตง จังหวัดยะลา
สัก
อุทยานแห่งชาติต้นสักใหญ่
บ้านปางเกลือ

อำเภอน้ำปาด จังหวัดอุตรดิตถ์
เชียง
บ้านบัว อำเภอกุดบาก

จังหวัดสกลนคร
โพธิ์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ถนนพระจันทร์

เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
โกงกางใบเล็ก
บ้านหาดทรายขาว อำเภอเมืองระนอง

จังหวัดระนอง
ไทรย้อยใบทู่
คลองสังเน่ห์ อำเภอตะกั่วป่า

จังหวัดพังงา
มะขาม
วัดศิลามงคล อำเภอหล่มเก่า

จังหวัดเพชรบูรณ์
ตะบูน
บ้านท่าระแนะ อำเภอเมืองตราด

จังหวัดตราด
เลียงผึ้ง
ชุมชนบ้านสะนำ อำเภอบ้านไร่

จังหวัดอุทัยธานี
ตาลโตนด
แหลมพรหมเทพ ถนนเลียบหาดราไวย์ อำเภอเมืองภูเก็ต

จังหวัดภูเก็ต
ยางนา
ถนนเชียงใหม่-ลำพูน อำเภอสารภี

จังหวัดเชียงใหม่
จามจุรี
สโมสรยิมคานา ถนนเชียงใหม่-ลำพูน

อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่
พุทรา
เขตอุทยานประวัติศาสตร์ อำเภอพระนครศรีอยุธยา

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
ลั่นทม
อุทยานประวัติศาสตร์พระนครคีรี ถนนคีรีรัถยา

อำเภอเมืองเพชรบุรี จังหวัดเพชรบุรี
ยางอินเดีย
มหาวิทยาลัยศิลปากร ถนนหน้าพระลาน เขตพระนคร

กรุงเทพมหานคร
พระเจ้าห้าพระองค์
เชิงเขาหินปูน อำเภอบ่อทอง

จังหวัดชลบุรี
209 อาคารเคเคพี ทาวเวอร์ ถนนสุขุมวิท 21 (อโศก)
แขวงคลองเตยเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพฯ 10110
KKP Contact Center 0 2165 5555
  • Home
  • About Gallery of Trees
  • Gallery of Trees
  • News & Activities
KKP Group Privacy Notice Site Map
© สงวนลิขสิทธิ์ 2564 กลุ่มธุรกิจการเงินเกียรตินาคินภัทร

บริษัทใช้งานคุกกี้ (Cookies) เพื่อมอบประสบการณ์การใช้งานเว็บไซต์ของบริษัทที่ดีขึ้น รวมถึงใช้ในการทำการตลาดให้ตรงตามความสนใจของท่านมากที่สุด โดยท่านสามารถเลือก

ปฏิเสธคุกกี้ ยอมรับคุกกี้

หากท่านปฏิเสธคุกกี้ กดปิดข้อความนี้ หรือยังคงใช้งานเว็บไซต์ต่อไป บริษัทจะยังคงเก็บคุกกี้ (Cookies) ที่มีความจำเป็นต่อการใช้งานเว็บไซต์ของท่านเท่านั้น ทั้งนี้ ท่านสามารถตั้งค่าการจัดการคุกกี้ได้ตามวิธีการตั้งค่าที่ระบุไว้ในแต่ละเว็บเบราเซอร์ที่ใช้บริการ ท่านสามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้คุกกี้ของเราได้ที่ นโยบายการใช้คุกกี้ (Cookies Policy) และ ประกาศความเป็นส่วนตัว (Privacy Notice)

×

ศูนย์การตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

เมื่อท่านเข้าชมเว็บไซต์ของเรา อาจมีการจัดเก็บหรือกู้คืนข้อมูลจากเบราว์เซอร์ของท่านในรูปแบบของคุกกี้ ข้อมูลเหล่านี้อาจเป็นข้อมูลเกี่ยวกับท่าน ความชอบของท่าน หรืออุปกรณ์ของท่าน ซึ่งส่วนมากจะถูกใช้เพื่อทำให้เว็บไซต์สามารถทำงานได้ตามที่ท่านคาดหวัง ข้อมูลเหล่านี้มักไม่ได้ระบุถึงตัวท่านอย่างเฉพาะเจาะจง แต่สามารถให้ประสบการณ์การท่องเว็บแบบปรับแต่งเฉพาะสำหรับท่านมากขึ้น เราเคารพในสิทธิความเป็นส่วนตัวของท่าน โดยให้ท่านสามารถเลือกไม่อนุญาตการทำงานของคุกกี้บางประเภทได้ ท่านสามารถคลิกบนหัวข้อชื่อคุกกี้แต่ละประเภทเพื่อเรียนรู้เพิ่มเติมและปรับเปลี่ยนการตั้งค่าได้ ทั้งนี้ การปิดการใช้งานคุกกี้บางประเภทอาจส่งผลกระทบต่อประสบการณ์การใช้งานเว็บหรือบริการที่เราได้เสนอให้แก่ท่านได้ รายละเอียดเพิ่มเติม
ยอมรับทั้งหมด
คุกกี้ที่จำเป็น
(Strictly Necessary Cookies)
เปิดใช้งานตลอดเวลา
คุกกี้ประเภทนี้มีความจำเป็นต่อการทำงานของเว็บไซต์ เพื่อให้เว็บไซต์สามารถทำงานได้เป็นปกติ มีความปลอดภัย และทำให้ท่านสามารถเข้าใช้เว็บไซต์ได้ เช่น การ log in เข้าสู่เว็บไซต์ การยืนยันตัวตน ทั้งนี้ ท่านไม่สามารถปิดการใช้งานของคุกกี้ประเภทนี้ผ่านระบบของเว็บไซต์ของเราได้
คุกกี้เพื่อการวิเคราะห์
(Analytic Cookies)
คุกกี้ประเภทนี้จะเก็บข้อมูลการใช้งานเว็บไซต์ของท่าน เพื่อให้เราสามารถวัดผล ประเมิน ปรับปรุง และพัฒนาเนื้อหาสินค้า/บริการและเว็บไซต์ของเราเพื่อเพิ่มประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของท่าน ทั้งนี้ หากท่านไม่ยินยอมให้เราใช้คุกกี้ประเภทนี้ เราจะไม่สามารถวัดผล ประเมิน และพัฒนาเว็บไซต์ได้
ยืนยันตัวเลือกของฉัน