• About Gallery of Trees
  • Gallery of Trees
  • News & Activities
ย้อนกลับ

The Guardian Angel

Call Me by
My True Name

ช้าม่วง


อุทยานแห่งชาติตากสินมหาราช ถนนแม่สอด-ตาก

อำเภอเมืองตาก จังหวัดตาก

ถ้าจะมีอะไรชวนให้สับสนและเข้าใจผิดได้มากที่สุดในโลก หนึ่งในนั้นต้องเป็น ‘ต้นไม้’ สิ่งมีชีวิต ไร้ถ้อยคำที่ไม่เคยโต้แย้งใดๆหากใครจะเรียกขานด้วยนามใดก็ตาม หรือแม้แต่เข้าใจไปว่าเป็นสายพันธุ์อื่น

ดังเช่นยักษ์ใหญ่แห่งป่าลึก ณ ชายแดนตะวันตกของประเทศไทย ซึ่งถูกเรียกขานในนาม ‘กระบากใหญ่’ มาอย่างยาวนาน จนกระทั่งปี 2559 ที่ข้อมูลการสำรวจและจำแนกชนิดพันธุ์โดยกลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ได้ระบุว่า นี่คือพันธุ์ไม้หายากที่มีชื่อไทยอย่างเป็นทางการว่า ‘ช้าม่วง’ และ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Anisoptera scaphula (Roxb.) Kurz ไม่นับชื่อพื้นเมืองอีกหลากหลายที่ใช้เรียกแตกต่างกันไปตามท้องถิ่นที่พบ เช่น กระบาก (กาญจนบุรีและตาก), กะหด (ภาคเหนือ), จำปาและตาบ (นครศรีธรรมราช), บากขาว (พังงา) ฯลฯ

Call Me by My True Name

จะว่าไปก็ไม่ใช่เรื่องผิดกฎหมายและต้นไม้เองก็ไม่เคยต่อว่าหากใครจะเรียกมันด้วยชื่อพื้นเมือง ‘กระบาก’ ต่อไปอย่างที่คุ้นเคยกัน แต่มันจะยากยิ่งในเมื่อต้นกระบากแท้ๆ นั้นก็มีอยู่จริงโดยเป็นพันธุ์ไม้ยืนต้นอีกชนิดที่อยู่ในวงศ์ยางนา Dipterocarpaceae เหมือนกัน มีชื่อไทยอย่างเป็นทางการว่า ‘กระบาก’ และ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Anisoptera costata Korth.

ด้วยความสูงประมาณ 50 เมตรที่มาพร้อมเส้นรอบวงลำต้น 16.1 เมตร ช้าม่วงต้นนี้เป็นหนึ่งในต้นไม้ที่มีความสูงใหญ่เป็นอันดับต้นๆ ของประเทศไทย ยืนตระหง่านอยู่ในหุบเขาป่าดิบชื้น เมื่อเทียบเคียงลักษณะทางกายภาพของมันแล้ว นักวิชาการประเมินไว้ว่ามันมีอายุกว่า 700 ปี ซึ่งแปลว่าในเวลานั้นมันอาจได้เป็นพยานรู้เห็นเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ครั้งสำคัญของประเทศไทย เพราะเมื่อ 700 ปีก่อนป่าแห่งนี้เคยเป็นเส้นทางเดินทัพของขุนสามชน เจ้าเมืองฉอด เมื่อครั้งเข้าตีเมืองตาก และยังเป็นเส้นทางเดินทัพของทหารพม่าเมื่อครั้งพระเจ้าอลองพญายกทัพกลับจากการล้อมกรุงศรีอยุธยา

ต้นไม้ใหญ่ต้นนี้เป็นที่รู้จักของชาวเขาเผ่ามูเซอซึ่งบอกเล่าสืบต่อกันมานาน แต่คนส่วนใหญ่ยังไม่เคยรับรู้จนกระทั่งในปี 2519 เรื่องจึงมาถึงหูของนายสวาท ณ น่าน นายช่างสถานีโทรคมนาคม ผู้ได้ดั้นด้นเข้าสำรวจพื้นที่และค้นพบความงามชวนตะลึงของต้นไม้ต้นนี้และทำให้มันเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางในชื่อ ‘กระบากใหญ่’ สัญลักษณ์ของอุทยานแห่งชาติตากสินมหาราช จุดท่องเที่ยวสำคัญที่ผู้คนเดินทางมาเพื่อชื่นชมชีวิตอันยิ่งใหญ่แห่งธรรมชาติ

หลังจากนักวิชาการป่าไม้เข้าตรวจสอบและประจักษ์ในความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศ ความงดงามทางธรรมชาติอันเป็นเอกลักษณ์ของพื้นที่รวมถึงความสำคัญทางประวัติศาสตร์ กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ จึงได้ประกาศในปี 2524 ให้พื้นที่ป่าดังกล่าวและอาณาเขตใกล้เคียงโดยรอบเป็นอุทยานแห่งชาติ และถึงกับใช้ชื่อต้นกระบากใหญ่เป็นชื่ออุทยาน ก่อนจะเปลี่ยนเป็นอุทยานแห่งชาติตากสินมหาราชในปี 2529 เพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

ทั้งหมดเกิดขึ้นหลายสิบปีก่อนที่เราจะรู้ว่ามันไม่ใช่ต้นกระบากใหญ่ แต่คือต้นช้าม่วง ซึ่งแน่นอนว่าทั้งสองสายพันธุ์มีถิ่นอาศัยและลักษณะพฤกษศาสตร์ใกล้เคียงกันมาก

ช้าม่วงเป็นภาษาถิ่นใต้ หมายถึงคล้ายมะม่วง เนื่องจากลำต้นและใบมีลักษณะคล้ายมะม่วง จัดเป็นพันธุ์ไม้หายากและไม่เป็นที่รู้จักแพร่หลายเหมือนกระบาก แม้จะพบในป่าดิบแล้งและป่าดิบชื้นได้เหมือนๆ กันแต่ช้าม่วงมักเจริญเติบโตได้ดีในบริเวณที่มีความชื้นค่อนข้างสูง เช่น ริมห้วย ในหุบเขา จนถึงสันเขาที่ความสูงไม่เกิน 800 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลางมันจึงกระจายพันธุ์อยู่บริเวณภาคตะวันตกเรื่อยลงไปจนภาคใต้ของประเทศไทยเฉพาะพื้นที่ที่ฝนตกค่อนข้างชุก และมีโอกาสน้อยนิดที่จะพบในเขตละติจูดที่สูงขึ้นมา ซึ่งพบเพียงสองต้นเท่านั้น คือต้นช้าม่วงที่เห็นในภาพนี้ และอีกหนึ่งต้นในอุทยานแห่งชาติแม่วะ อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง

แม้ทางอุทยานแห่งชาติตากสินมหาราชจะพยายามเพาะเมล็ดเพื่อเพิ่มจำนวนต้นไม้ที่เป็นสัญลักษณ์ของอุทยานฯ แต่ก็ยังไม่ประสบความสำเร็จ ขนาดเจ้าหน้าที่เองยังเอ่ยปากว่าขยายพันธุ์ยาก ขณะที่กระบากทนทานต่อความแห้งแล้งได้ดีกว่าและพบได้ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย

ในส่วนของลักษณะพฤกษศาสตร์ที่แตกต่างกันและใช้เป็นจุดสังเกตเพื่อจำแนกว่าต้นไหนเป็นช้าม่วง ต้นไหนเป็นกระบาก มีเพียงสามประการ

ประการแรกคือกิ่งอ่อนและผิวใบด้านล่างที่เรียกว่า ‘ท้องใบ’ ของกระบากจะมีขนสั้นๆ นุ่มๆ สีออกน้ำตาลอมเหลืองขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น ขณะที่กิ่งอ่อนและท้องใบของช้าม่วงเกลี้ยงเกลาปราศจากขน

ประการที่สองคือเส้นแขนงใบ ซึ่งเราสามารถมองเห็นปลายของเส้นแขนงใบกระบากโค้งจรดกันชัดเจน แต่ปลายของเส้นแขนงใบช้าม่วงจะไม่โค้งจรดกันหรือโค้งชนกันไม่ชัดเจน

ประการสุดท้ายคือผล อย่างที่รู้ๆ กันผลของพืชในวงศ์ยางนาล้วนมีครีบยาวคล้ายปีก เป็นอวัยวะพิเศษที่ธรรมชาติสร้างขึ้น ช่วยให้มันหมุนเร็วจี๋เมื่อหลุดจากขั้ว และสามารถพาตัวเองร่อนไปสู่ปลายทางการงอกเป็นต้นใหม่ซึ่งอยู่ห่างไกลจากต้นแม่ได้หลายสิบเมตร

ผลของกระบากและช้าม่วงเป็นทรงกลมสีเข้ม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร และมีปีกยาว 2 ปีกเหมือนกัน ถ้าจะหาความแตกต่างต้องสังเกตลักษณะของก้านเกสรตัวเมียที่ติดอยู่บริเวณปลายสุดของผล โดยของกระบากนั้นรูปทรงคล้ายระฆังคว่ำ ส่วนของช้าม่วงเป็นแท่งเรียวๆ

หุบเขาอันเป็นบ้านของช้าม่วงไม่เพียงเต็มไปด้วยความชื้นจากน้ำซึ่งไหลจากที่สูงกว่าลงมารวมกันอยู่ แต่ยังเป็นแหล่งสะสมธาตุอาหารที่โดนชะล้างลงมาพร้อมน้ำด้วย นี่คือทำเลทองแสนอุดมสมบูรณ์ที่ต้นไม้หลายชนิดชื่นชอบ ยิ่งประชากรต้นไม้อยู่กันหนาแน่นยิ่งต้องแย่งชิงพื้นที่รับแสงแดดกันอย่างดุเดือดเพื่อให้สังเคราะห์แสงสร้างอาหารเลี้ยงตัวเองได้ แต่นั่นไม่ใช่ปัญหาใหญ่ของช้าม่วงซึ่งปักหลักอยู่ตรงนี้มาแสนนาน เพราะสามารถเหยียดลำต้นตั้งตรงสูงลิ่วสู่ท้องฟ้าอย่างมั่นคงและแผ่เรือนยอดสง่างามอยู่เหนือต้นไม้อื่น

หากอยากสัมผัสความอลังการด้วยตนเองอาจต้องฟิตร่างกายสักหน่อย ขาไปเดินลงหุบเขาสบายๆ ไม่เหนื่อยเท่าไหร่แต่ขากลับที่ต้องแบกตัวเองขึ้นเขานี่ไม่ธรรมดาเลย แม้จะมีจุดแวะนั่งพักเป็นระยะๆ ก็ยังเล่นเอาขาสั่นระริกยืนหอบเหงื่อท่วมกันทุกรายไป

แต่ไม่ว่าจะอย่างไร ทุกความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าก็คุ้มค่าในทันที เมื่อเราได้เป็นประจักษ์พยานการมีอยู่ของ ‘ช้าม่วง’ ผู้ยิ่งใหญ่ในทุกๆ คำเรียกขานแห่งผืนป่าตะวันตก

Anisoptera

Leaves
Seed Pod
Flower Stalks
Back to Top
ดาวน์โหลด
Download This Tree (PDF)
Online Format
Book Format
Book “Gallery of Tree”
Flip Book
PDF
Related Trees
  • The Guardian Angel
  • The Wise One
  • The Master of Resilience
  • The Sacred Muse
กระบากขาว
อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิ อำเภอทองผาภูมิ

จังหวัดกาญจนบุรี
กะพง
ป่าบาลา อำเภอสุคิริน

จังหวัดนราธิวาส
ตะแบก
บ้านใหม่ในฝัน อำเภอเมืองน่าน

จังหวัดน่าน
เชียง
บ้านบัว อำเภอกุดบาก

จังหวัดสกลนคร
มะค่าโมง
ป่าสงวนแห่งชาติห้วยก้านเหลือง

อำเภอฟากท่า จังหวัดอุตรดิตถ์
โกงกางใบเล็ก
บ้านหาดทรายขาว อำเภอเมืองระนอง

จังหวัดระนอง
ไทรพัน
เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว อำเภอคอนสาร

จังหวัดชัยภูมิ
ส้มโฮง
วัดดุมใหญ่ อำเภอม่วงสามสิบ

จังหวัดอุบลราชธานี
เลียงผึ้ง
ชุมชนบ้านสะนำ อำเภอบ้านไร่

จังหวัดอุทัยธานี
ตาลโตนด
แหลมพรหมเทพ ถนนเลียบหาดราไวย์ อำเภอเมืองภูเก็ต

จังหวัดภูเก็ต
หว้าน้ำ
หาดทรายสูง บ้านลาดเจริญ อำเภอเขมราฐ

จังหวัดอุบลราชธานี
จามจุรี
สโมสรยิมคานา ถนนเชียงใหม่-ลำพูน

อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่
อินทนิลน้ำ
พิพิธภัณฑ์วังสวนผักกาด ถนนศรีอยุธยา เขตราชเทวี

กรุงเทพมหานคร
พุทรา
เขตอุทยานประวัติศาสตร์ อำเภอพระนครศรีอยุธยา

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
แก้วเจ้าจอม
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ถนนอู่ทองนอก

เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร
ก้ามปู
บ้านปาร์คนายเลิศ ถนนวิทยุ เขตปทุมวัน

กรุงเทพมหานคร
209 อาคารเคเคพี ทาวเวอร์ ถนนสุขุมวิท 21 (อโศก)
แขวงคลองเตยเหนือ เขตวัฒนา กรุงเทพฯ 10110
KKP Contact Center 0 2165 5555
  • Home
  • About Gallery of Trees
  • Gallery of Trees
  • News & Activities
KKP Group Privacy Notice Site Map
© สงวนลิขสิทธิ์ 2564 กลุ่มธุรกิจการเงินเกียรตินาคินภัทร

บริษัทใช้งานคุกกี้ (Cookies) เพื่อมอบประสบการณ์การใช้งานเว็บไซต์ของบริษัทที่ดีขึ้น รวมถึงใช้ในการทำการตลาดให้ตรงตามความสนใจของท่านมากที่สุด โดยท่านสามารถเลือก

ปฏิเสธคุกกี้ ยอมรับคุกกี้

หากท่านปฏิเสธคุกกี้ กดปิดข้อความนี้ หรือยังคงใช้งานเว็บไซต์ต่อไป บริษัทจะยังคงเก็บคุกกี้ (Cookies) ที่มีความจำเป็นต่อการใช้งานเว็บไซต์ของท่านเท่านั้น ทั้งนี้ ท่านสามารถตั้งค่าการจัดการคุกกี้ได้ตามวิธีการตั้งค่าที่ระบุไว้ในแต่ละเว็บเบราเซอร์ที่ใช้บริการ ท่านสามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้คุกกี้ของเราได้ที่ นโยบายการใช้คุกกี้ (Cookies Policy) และ ประกาศความเป็นส่วนตัว (Privacy Notice)

×

ศูนย์การตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

เมื่อท่านเข้าชมเว็บไซต์ของเรา อาจมีการจัดเก็บหรือกู้คืนข้อมูลจากเบราว์เซอร์ของท่านในรูปแบบของคุกกี้ ข้อมูลเหล่านี้อาจเป็นข้อมูลเกี่ยวกับท่าน ความชอบของท่าน หรืออุปกรณ์ของท่าน ซึ่งส่วนมากจะถูกใช้เพื่อทำให้เว็บไซต์สามารถทำงานได้ตามที่ท่านคาดหวัง ข้อมูลเหล่านี้มักไม่ได้ระบุถึงตัวท่านอย่างเฉพาะเจาะจง แต่สามารถให้ประสบการณ์การท่องเว็บแบบปรับแต่งเฉพาะสำหรับท่านมากขึ้น เราเคารพในสิทธิความเป็นส่วนตัวของท่าน โดยให้ท่านสามารถเลือกไม่อนุญาตการทำงานของคุกกี้บางประเภทได้ ท่านสามารถคลิกบนหัวข้อชื่อคุกกี้แต่ละประเภทเพื่อเรียนรู้เพิ่มเติมและปรับเปลี่ยนการตั้งค่าได้ ทั้งนี้ การปิดการใช้งานคุกกี้บางประเภทอาจส่งผลกระทบต่อประสบการณ์การใช้งานเว็บหรือบริการที่เราได้เสนอให้แก่ท่านได้ รายละเอียดเพิ่มเติม
ยอมรับทั้งหมด
คุกกี้ที่จำเป็น
(Strictly Necessary Cookies)
เปิดใช้งานตลอดเวลา
คุกกี้ประเภทนี้มีความจำเป็นต่อการทำงานของเว็บไซต์ เพื่อให้เว็บไซต์สามารถทำงานได้เป็นปกติ มีความปลอดภัย และทำให้ท่านสามารถเข้าใช้เว็บไซต์ได้ เช่น การ log in เข้าสู่เว็บไซต์ การยืนยันตัวตน ทั้งนี้ ท่านไม่สามารถปิดการใช้งานของคุกกี้ประเภทนี้ผ่านระบบของเว็บไซต์ของเราได้
คุกกี้เพื่อการวิเคราะห์
(Analytic Cookies)
คุกกี้ประเภทนี้จะเก็บข้อมูลการใช้งานเว็บไซต์ของท่าน เพื่อให้เราสามารถวัดผล ประเมิน ปรับปรุง และพัฒนาเนื้อหาสินค้า/บริการและเว็บไซต์ของเราเพื่อเพิ่มประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของท่าน ทั้งนี้ หากท่านไม่ยินยอมให้เราใช้คุกกี้ประเภทนี้ เราจะไม่สามารถวัดผล ประเมิน และพัฒนาเว็บไซต์ได้
ยืนยันตัวเลือกของฉัน